Soms botsen er twee menselijke neigingen op zo’n typische manier dat er vuurwerk ontstaat. Twee van die neigingen vormen samen een onderwerp waar ik elk jaar weer nieuwe variaties van zie; in teams, op social media, bij coaching, zelfs aan de keukentafel.
En: je hebt, als je eerlijk bent, net als ik, gegarandeerd aan beide kanten gestaan.
FENOMEEN 1: Talentblindheid (“Ik zie mijn eigen natuurlijke kwaliteiten niet”)
Mensen met een uitgesproken talent herkennen dat zelf nauwelijks als bijzonder. Omdat iets “makkelijk” gaat, voelt het niet als een prestatie of gave; je hoeft er geen enkele moeite voor te doen.
– Denk aan die collega die altijd de sfeer aanvoelt: ongezien regelt hij of zij dat het wél gezellig is, zonder moeite.
– Het kind dat in een mum van tijd de oplossing ziet bij een wiskundig patroon, en zich oprecht verbaast over klasgenootjes die het ingewikkeld vinden (“Hè, zie je dat dan niet?”).
– De vriend die moeiteloos navigeert in een vreemde stad, intuïtief kaart leest, richtingsgevoel als superkracht, snapt niet waarom anderen verdwalen.
Het tragische is: doordat deze mensen hun talent als normaal beschouwen, tellen ze het niet mee als onderscheidend. “Iedereen kan toch prima snel hoofdrekenen?” “Waarom zou kaartlezen moeilijk zijn?” Ze hebben geen idee dat hun vanzelfsprekendheid voor anderen helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Daarom zie je ze zichzelf onderschatten of hun gave zelfs als onbelangrijk bestempelen.
FENOMEEN 2: Learned Skill Evangelism (“Ik heb iets nieuws geleerd en probeer nu de rest te bekeren”)
Daar tegenover staat iets net zo menselijks, maar minstens zo ironisch: de evangelist. De persoon die nét een skill of nieuw inzicht heeft geleerd (een cursus mindfulness, een boek over organiseren en plannen, een Youtube-video over effectief communiceren) en daar vol enthousiasme iedereen over wil onderwijzen.
– De kenniswerker die na een training time management plotseling iedereen wil uitleggen hoe ze meer gedaan kunnen krijgen, ook aan collega’s die al twintig jaar feilloos hun werk inplannen.
– Iemand die de rust (her)ontdekt heeft van meditatie, en nu niet alleen zelf dagelijks stilzit, maar de hele familie “meeneemt” in zijn missie om te aarden en tot jezelf te komen, inclusief de nuchtere oom die juist al rust zélf is.
– De starter die na het leren van de basisregels van netwerken iedere bijeenkomst aangrijpt om iedereen (ook de natuurlijke netwerker!) te vertellen hoe ‘het moet’.
Het is hetzelfde enthousiasme dat je vroeger voelde als kind met een nieuwe truc: “Kijk mam!” Alleen nu is het volwassen zelfvertrouwen overschreven door frisse overtuiging: Dit móet iedereen weten! Maar vaak ziet de evangelist niet dat zijn recente ontdekking voor anderen al tijden “business as usual” is.
Hier begint de ironie
En dan botsen ze: de nieuwbakken evangelist en de talentblinde.
– De evangelist legt, vol vuur en goede bedoelingen, uit aan de talentblinde hoe zij iets zouden ‘moeten’ leren, exact dat talent dat de ander allang vanzelf beheerst, zonder het als gave te herkennen.
– De talentblinde snapt de ophef niet. “Waarom zou je daar workshops voor volgen?”
– Ze spreken volledig langs elkaar heen; en ze hebben het allebei niet door.
Kern: Vanaf welke kant kijk jij?
Iedereen is op het ene terrein een beetje evangelist en op het andere een blinde meester.
– Je bent blind voor wat bij jou van nature moeiteloos gaat en onderschat dat structureel.
– Tegelijk ben je trots op wat je net onder de knie hebt gekregen (“Dat moet jij ook proberen!”), en overschat tijdelijk hoe revolutionair het voor anderen zal zijn.
Herken je hoeveel frustratie dit kan veroorzaken? In teams (“waarom snapt ze mijn enthousiasme niet?”), in coaching (“help jij mij iets nieuws leren of vertel je mij alleen wat ik al doe?”), in het onderwijs (de leerling die zich verveelt versus de leerling die worstelt), in relaties en, jawel, op social media, waar expertstatus soms uitsluitend gebaseerd is op recente openbaring.
En het ongemakkelijke slot: het is universeel. Je wás, bent, of wordt beide soorten mens. Je kunt daar om grinniken, of het (her)kennen in je team, je relatie, je familie.
Het maakt alles iets luchtiger, en eerlijker.
Tip: De volgende keer dat iemand vol vuur iets uitlegt dat jij als vanzelfsprekend ervaart, of als jij zélf weer in evangelistenmodus schiet; neem gewoon even afstand en denk na voor je reageert. Misschien bots je met de blinde vlek van de ander of met je eigen blinde trots. Beide zijn prima, zolang je het herkent. Dát is de echte skill.